Pierwsze kino w Polsce – gdzie powstało i jak się nazywało?

Pierwszy publiczny pokaz filmu miał miejsce 28 grudnia 1985 r. w Paryżu – bracia Lumiere zaprezentowali wówczas Wyjście robotników z fabryki Lumière w Lyonie oraz dziewięć innych, krótkich filmów. Kinematograf zrobił na widzach duże wrażenie, a technologia filmowa szybko rozlała się po całej Europie. Trafiła też na ziemie Polskie, okupowane wówczas przez zaborców. Gdzie powstało pierwsze kino w Polsce, jak się nazywało i jakie filmy w nim wyświetlano? Przyjrzyjmy się pokrótce początkom kinematografii na ziemiach polskich!

Pierwsze pokazy filmów w Polsce

Zgodnie z popularnym mitem podczas pierwszego pokazu Wjazdu pociągu na stację w La Ciotat widownia, przerażona widokiem jadącego pociągu, miała w panice opuścić salę kinową. Jest to oczywiście nieprawda, a mit ten prawdopodobnie stworzyli sami bracia Lumière, którzy w ten sposób uzyskali ogromny rozgłos (a nie ma to jak darmowy marketing!). Nie ma jednak wątpliwości, że pierwsze filmy zrobiły ogromne wrażenie na widzach, przez to kinematograf w błyskawicznym wręcz tempie rozprzestrzenił się i trafił w najdalsze zakątki całej Europy, w tym również na ziemie polskie.

Mało kto o tym wie, ale poza kinematografem braci Lumière istniały inne technologie, które pozwalały na wyświetlanie filmów – a przynajmniej czegoś, co filmy przypominało. Jedną z nich jest kinetoskop, wymyślony i opatentowany przez Thomasa Edisona jeszcze w 1891 r. Podstawowa wersja służyła dla jednego widza, ale w rozbudowanej formie mogła wyświetlać filmy dla większego grona. I to właśnie za pomocą kinetoskopu odbył się pierwszy pokaz filmowy w Polsce – miało to miejsce 18 lipca 1896 r. w Warszawie, na terenie prywatnego klubu dyskusyjnego dla zamożnych Warszawiaków. Spotkanie miało charakter zamknięty, ale uczestniczyli w nim dziennikarze, który opisali wydarzenie w warszawskiej prasie. Ich opinie były jednak sceptyczne, a wręcz negatywne.

Pierwszy pokaz filmu z pełnoprawnego kinematografu w Polsce miał miejsce w tym samym roku, a dokładniej 14 listopada 1896 r. Zorganizował ją Teatr Miejski w Krakowie, raczej jako rodzaj ciekawostki, niż pełnoprawne wydarzenie kulturalne. Pokaz nie trwał długo, w zależności od relacji były to 20 lub 22 minuty, nie zachowały się też nazwy wyświetlanych filmów. Wiemy jednak, że były to krótkie miniatury ukazujące sceny z życia codziennego, w tym prawdopodobnie również Wyjście robotników z fabryki Lumière w Lyonie, które w wielu kopiach podróżowało po całej Europie. Być może w Krakowie pokazano dokładnie te same filmy, co na pierwszym pokazie filmowym w Paryżu.

Pierwsze kino w Polsce

Nie minęły trzy lata, a kino na stałe zakorzeniło się w Polsce. Stanowiło naturalne przedłużenie tzw. iluzjonów, czyli miejsc oferujących wizualne atrakcje, w tym przede wszystkim fotoplastykony. Tradycja zarabiania na takich widowiskach była bogata, a właściciele iluzjonów chętnie sięgali po nowe rozwiązania technologiczne, w tym po kinematograf, gdy ten zdążył się już upowszechnić.

Pierwsze stałe kino w Polsce powstało w 1899 r. w Łodzi przy ulicy Piotrkowskiej 120. Otworzyli je bracia Władysław i Antoni Krzemińscy, którzy – nawiązując do tradycji iluzjonów – nazwali je Gabinetem Iluzji. Było to kino stałe, choć nie działało codziennie, a z początku grało nie więcej, niż dwa seanse dziennie.

Program był ubogi, bo w tamtym czasie Polska nie produkowała jeszcze żadnych filmów, zaś ograniczenia technologiczne sprawiały, że grano jedynie krótkie miniatury, zazwyczaj sprowadzane z Francji. Nie miały one fabuły lub była to fabuła szczątkowa. Pokazywały sceny obyczajowe z życia codziennego w mieście i na wsi, nie były dla widzów zbyt ciekawe. Co ciekawe, w lokalu przy ulicy Piotrkowskiej 120 obecnie mieści się wysokiej klasy hotel o nazwie “Stare Kino”, który wystrojem i tematyką nawiązuje do historii Gabinetu Iluzji.

Rozwój kin na terenie Polski

Gabinet Iluzji w Łodzi był pierwszym polskim kinem, ale już rok po jego otwarciu, bo w 1900 r., komercyjne kina otworzyły się we Lwowie i w Warszawie. W ciągu kilku lat nastąpił prawdziwy wysyp nowych kin oraz iluzjonów, a to wszystko za sprawą upowszechnienia się technologii oraz rosnącej liczby oferowanych tytułów. Zaczęły pojawiać się pierwsze filmy fabularne – krótkie i raczej prymitywne, ale mające dużo więcej do zaoferowania, niż zwykłe sceny z życia codziennego. Właśnie tak kino zrobiło karierę w Polsce i oczywiście w reszcie świata!